Przeczenie po francusku może sprawiać kłopot. Z mojego doświadczenia w nauczaniu wynika, że najczęstszymi błędami dotyczącymi tego zagadnienia jest nieprawidłowe ustawianie elementów w zdaniu przeczącym, używanie niewłaściwego „typu” przeczenia lub używanie zbyt wielu ich elementów. Po lekturze tego wpisu już nie będziesz popełniać takich błędów. Pod warunkiem oczywiście, że oprócz przeczytania artykułu wykonasz również zaproponowane ćwiczenia. Powodzenia!
Przeczenie po francusku – typy
W języku francuskim zdania przeczące będziemy tworzyć poprzez dodanie dwóch elementów. Pierwszym z nich będzie zawsze „ne„, natomiast drugi będzie się zmieniał w zależności od tego, co tak naprawdę chcemy powiedzieć. Na poniższej grafice zebrałam wszystkie typy jakie udało mi się znaleźć. We Francuskim skarbcu znajdziesz ją w postaci pliku pdf do druku. W tym samym folderze będzie też plik z przykładami użycia w zdaniu każdego z typów przeczenia.
Przeczenie a czasy i tryby gramatyczne
Jak widzisz, między elementami poszczególnych przeczeń na grafice zostawiłam puste miejsce. Nie zrobiłam tego bez powodu. W to właśnie miejsce zwykle wstawiać będziemy czasownik. Spójrz jednak na poniższe przykłady:
- Je ne comprends pas cet exercice. Nie rozumiem tego ćwiczenia.
- Il ne fume plus. On już nie pali.
- Elle ne mangera plus de viande. Ona nie będzie więcej jadła mięsa.
- Je ne suis jamais allée en Espagne. Nigdy nie byłam w Hiszpanii.
- Finalement, nous n’avons pas acheté cette maison. Ostatecznie nie kupiliśmy tego domu.
- Ils ne vont pas partir. Oni nie wyjadą.
- Je ne vais pas sortir ce soir. Nie wychodzę dziś wieczorem.
- Ne fumez pas ! Nie palić!
- N’ayez pas peur ! Nie bójcie się!
- Ne pas toucher ! Nie dotykać!
- Ne pas déranger ! Nie przeszkadzać!
- Je ne veux pas aller au cinéma.
Dopóki mamy do czynienia z czasem prostym w trybie oznajmującym lub trybem rozkazującym, rzeczywiście przeczenie będzie okalać czasownik. Gdy jednak mamy do czynienia z czasami złożonymi lub bezokolicznikiem, sprawa nie jest już taka oczywista. Zapamiętaj zatem poniższe zasady.
- We wszystkich formach prostych (np. czasy présent, imparfait, futur simple lub tryb impératif oraz zdania z czasownikami modalnymi) przeczenie okala odmieniony czasownik – przykłady 1, 2, 3, 8, 9, 12 oraz przykład z tytułu wpisu.
- We wszystkich formach złożonych (np. czasy passé composé, plus-que-parfait, futur proche) przeczenie okala czasownik posiłkowy – przykłady 4, 5, 6, 7.
- W przypadku zaprzeczania bezokolicznika, oba elementy przeczenia stoją przed czasownikiem – przykłady 10 i 11.
Wyjątki
Niestety, jak to we francuskim bywa, są wyjątki 😉 Jest nim przeczenie zawierające „personne„. W jego przypadku kolejność będzie taka jak w poniższych przykładach:
- Je ne veux rencontrer personne. Nie chcę nikogo spotkać.
- Elle n’a invité personne. Ona nikogo nie zaprosiła.
We wstępie pisałam, że jednym z błędów jest używanie zbyt wielu elementów przeczenia w tym samym zdaniu. Dotyczy to jednak zwykle jedynie kombinacji „pas” z pozostałymi typami. Zdarzyć się może bowiem tzw. podwójne przeczenie, jak np. w następujących przykładach:
- Je ne dit rien à personne. Nie mówię nic nikomu.
- Je ne pense jamais à rien. Nie myślę nigdy o niczym.
- Personne ne vient jamais ici. Nikt tu nigdy nie przychodzi.
Albo przykłady zawierające „w sobie” słowo „pas”, jak w przypadku przeczeń typu: pas encore, pas toujours, pas du tout, itp.
Element przeczenia w funkcji podmiotu
W jednym z zaproponowanych wyżej przykładów zaburzona została kolejność elementów w zdaniu. „Personne” nagle znalazło się na początku zdania zamiast po czasowniku. Zadziało się tak dlatego, że słowo to pełni funkcję podmiotu. Podobnie może się zadziać w przypadku przeczenia z „rien„. Przeanalizuj poniższe przykłady, aby utrwalić sobie tę konstrukcję:
- Personne n’est venu. Nikt nie przyszedł.
- Rien n’est impossible. Nic nie jest niemożliwe.
- Personne ne m’aime. Nikt mnie nie kocha.
- Rien ne va plus. (dosł.) Nic już nie idzie. W rzeczywistości jest to zwrot używany w kasynach. Po usłyszeniu tego zdania od krupiera nie wolno już nic więcej obstawiać.
- Personne ne lui plaît. Nikt mu się nie podoba.
- Rien ne lui plaît. Nic mu się nie podoba.
- Rien ne compte. Nic się nie liczy.
- Personne ne m’a répondu. Nikt mi nie odpowiedział.
Przeczenie a zaimki osobowe
Generalna zasada jest taka, że w przypadku użycia w zdaniu zaimka otoczymy go elementami przeczenia razem z czasownikiem, np.:
- Je ne le comprendrai jamais. Nigdy tego nie zrozumiem.
- Il n’y en a pas. Nie ma (tego).
- Il ne l’aime pas du tout. On jej wcale nie kocha.
- Elle ne vous a pas entendu. Ona Pana nie usłyszała.
Ale już w czasie futur proche będzie inaczej:
- Nous n’allons pas le prendre. Nie weźmiemy go.
- Elles ne vont pas y aller. One tam nie pojadą.
Wynika to z faktu, że w tym przypadku zaimek stoi dopiero przed czasownikiem w bezokoliczniku, a nie przed czasownikiem posiłkowym, jak to się dzieje w przypadku innych czasów złożonych.
Przeczenie a rodzajniki
Rodzajniki i przeczenie to mieszanka wybuchowa. Niejednokrotnie widziałam lub słyszałam zdania, w których rodzajniki sprawiły kłopot. Zasada jest dosyć prosta.
Jeśli w zdaniu oznajmującym, które chcemy zaprzeczyć, użylibyśmy rodzajnika cząstkowego lub nieokreślonego, w przeczeniu należy użyć „de”.
Zobrazuję to parami zdań, o których wspominam wyżej:
- J’ai une sœur. Je n’ai pas de sœur.
- Il y a toujours du lait chez moi. Il n’y a jamais de lait chez moi.
- Elle mange de la viande. Elle ne mange plus de viande.
- Nous avons une maison. Nous n’avons pas de maison.
- Ici, il y a un restaurant. Ici, il n’y a plus de restaurant.
Natomiast jeśli w zdaniu oznajmującym użylibyśmy rodzajnika określonego, to on się nie zmieni w zdaniu przeczącym. Chodzi tu głównie o 3 czasowniki:
- J’aime la musique. Je n’aime pas la musique.
- Elle adore les livres. Elle n’adore pas les livres.
- Nous détestons les serpents. Nous ne détestons pas les serpents. (Chociaż zdanie z tym czasownikiem w zaprzeczeniu jest trochę zagmatwane 😉 )
Wyjątki
Wyjątkiem od powyższych zasad, z którym najczęściej się spotkasz, jest czasownik „être„. Użyjemy po nim zwykle rodzajnika nieokreślonego, który nie zmieni swej postaci w przeczeniu. Zobacz:
- C’est une fille. Ce n’est pas une fille.
- Ce n’est pas une souris, c’est un rat.
- Ce sont des animaux sauvages, ce ne sont pas des animaux domestiques.
Poza tym, jeśli zdanie wskazuje na twierdzące znaczenie w odniesieniu do rzeczownika, również spotkamy się z użyciem rodzajnika cząstkowego/nieokreślonego po przeczeniu. Na przykład w zdaniu: N’avez-vous pas des amis pour vous aider ?
Podobnie będzie w przypadku gdy chcemy położyć szczególny nacisk na dany rzeczownik, np.: Tu n’as pas demandé de l’eau, mais du vin.
Przypadek szczególny – ne … que
Ten zwrot jest wyjątkowy. Wygląda jak przeczenie, ale tak naprawdę nie do końca nim jest. Spójrz na przykłady:
- Dans ce quartier, il n’y a que des immeubles. W tej dzielnicy są tylko budynki mieszkalne.
- Parmi tous les fruits, je n’aime que les pommes. Z owoców lubię tylko jabłka.
- Il n’a mangé qu’une moitié de son plat. Zjadł tylko połowę swojego dania.
- Elle ne sort que le soir. Ona wychodzi tylko wieczorem.
W polskich odpowiednikach francuskich zdań zawierających „ne … que” pojawia się zwykle słowo „tylko„.
Teoria a praktyka
W tym momencie znasz już (prawie) całą teorię dotyczącą przeczenia po francusku. Jak to się ma do praktyki? Przede wszystkim ważne jest to, że w języku mówionym bardzo często pomijamy pierwszy element przeczenia – ne. W rzeczywistości będziesz więc słyszeć:
- Je sais pas.
- Il fume plus.
- Je mange jamais de viande.
Ćwiczenia
Na koniec porcja ćwiczeń (kliknij w pierwsze słowo polecenia). Jeśli je wszystkie sumiennie wykonasz, nie powinnaś mieć więcej problemów ze stosowaniem przeczenia po francusku.
- przekształć zdania na przeczące;
- dopasuj zdania o przeciwnym znaczeniu;
- wybierz właściwą wersję zdania;
- odpowiedz na pytania twierdząco lub przecząco;
- odtwórz zdania z podanych elementów;
- wybierz właściwe zdanie/zdania będące zaprzeczeniem przykładów;
- przekształć zdania tak, aby użyć zaproponowanego w nawiasie typu przeczenia;
- utwórz zdania z podanych elementów i sprawdź ich poprawność odsłuchując nagranie;
- odtwórz zdania z podanych elementów;
- utwórz zdania z podanych elementów;
- uzupełnij zdania zaprzeczonym czasownikiem;
- przekształć zdania tak, aby użyć przeczenia;
- wybierz właściwą reakcję;
- zaprzecz podane zdania używając „ne … pas”;
- odpowiedz przecząco na zadane pytania;
- wybierz logiczną odpowiedź;
- uzupełnij zdania jednym z 4 elementów;
- odpowiedz przecząco na pytania;
- wybierz właściwe słowo;
- wpisz jeden z 3 wyrazów;
- utwórz zdania z „ne…que” (odpowiedzi zobaczysz po kliknięciu na czerwony plusik).
Ostatnie ćwiczenie – napisz w komentarzu zdanie lub dialog, w którym użyjesz przeczenia. W zależności od poziomu, na jakim jesteś, możesz użyć któregoś z bardziej wymagających typów i/lub czasów. A może skusisz się na jakiś wyjątek?
Gdybyś miała jakieś pytania lub wątpliwości co do tematu przeczenia – pisz śmiało.
