Łączenie międzywyrazowe we francuskim to zagadnienie, które utrudnia naukę wymowy w tym języku w początkowej fazie. Jak zapamiętać kiedy wyrazy łączymy, a kiedy nie? Wbrew pozorom nie jest to wcale bardzo skomplikowane. Po zapoznaniu się z poniższymi zasadami „la liaison” nie będzie miała przed Tobą żadnych tajemnic.
Łączenie międzywyrazowe – definicja i przykłady
Zacznijmy od tego czym w ogóle jest łączenie międzywyrazowe i kiedy może wystąpić. Otóż Henryk Łebek w swojej książce „Zarys gramatyki francuskiej” pisze o tym tak:
W łączeniu międzywyrazowym końcową literę spółgłoskową nie wymawianą w innych sytuacjach wymawia się, jeżeli wyraz następny rozpoczyna się od samogłoski lub h niemego (muet) (…)
Czyli wynika z tego, że w poniższych przykładach wymówimy literę „t”, której zwykle nie słyszymy:
- un petit enfant
- un petit accent
Inne spółgłoski, które będziemy wymawiać poznasz w kolejnych przykładowych zwrotach:
- trop énervé
- cinq animaux
- un porc-épic (swoją drogą ciekawa nazwa na jeżozwierza 😀 )
- mon premier ordinateur
Czasem spółgłoski będą brzmieć trochę inaczej niż gdybyśmy wypowiedzieli je jako odizolowane dźwięki. Zjawiskiem, jakie może zajść, jest zmiana dźwięczności głoski. Spółgłoski bezdźwięczne staną się dźwięczne, np.:
- neuf élèves,
- vous êtes,
- aux États-Unis,
a spółgłoski dźwięczne mogą tę dźwięczność stracić, np.:
- un grand hôtel
- un long hiver
Zmianom związanym z łączeniem międzywyrazowym podlegać będą również samogłoski, które stoją bezpośrednio przed wymawianą spółgłoską. Tzw. e fermé (nazywam je uśmiechniętym, bo trzeba się szeroko uśmiechnąć, aby wymówić je prawidłowo) zamieni się w dźwięk najbardziej zbliżony do naszego polskiego „e”, czyli e ouvert, np. le premier ordinateur, ale już w liczbie mnogiej pozostanie bez zmiany, np. de légers ennuis. Zanikać będą także niektóre dźwięki nosowe, np. un certain élève, le plein air, le moyen âge, un bon élève, mon ami.
I wszystko byłoby super gdyby nie to, że niestety nie stosujemy tej zasady łączenia wyrazów w każdym przypadku. Dodatkowo sprawę komplikuje fakt, że niektóre „liaisons” są obowiązkowe, a niektóre tylko fakultatywne lub wręcz zabronione.
Łączenie międzywyrazowe obowiązkowe
O połączeniu wyrazów w wymowie trzeba pamiętać w następujących przypadkach:
- tzw. déterminant (rodzajnik określony i nieokreślony, zaimek przymiotny dzierżawczy, zaimek przymiotny wskazujący, itp.) poprzedzający rzeczownik lub przymiotnik ⇒ les amis, des animaux, ces animaux, mes animaux, d’autres animaux;
- zaimek poprzedzający inny zaimek lub czasownik ⇒ Il nous en parle. Elles y vont. Nous aimons la musique. Le livre dont il parle.;
- przymiotnik przed rzeczownikiem ⇒ de jeunes hommes;
- czasownik przed zaimkiem ⇒ Allez-y ! Prennent-elles du thé ?
- przysłówek (zwykle krótki) przed przymiotnikiem, innym przysłówkiem lub czasownikiem ⇒ bien équipé, tout autrement, Il l’a beaucoup aimé.
- między czasownikiem posiłkowym a imiesłowem przeszłym ⇒ Je suis allée au supermarché.
- po przyimkach takich jak: chez, dans, dès, en, sans, sous ⇒ chez elle, dès aujourd’hui, dans une maison, en automne, sans elle, sous une armoire;
- po spójnikach quand, mais ⇒ quand il…, mais enfin...
Łączenie międzywyrazowe fakultatywne
W poniższych przypadkach możesz stosować łączenie międzywyrazowe, ale nie jest to konieczne:
- po czasowniku être ⇒ C’est elle !
- między rzeczownikiem a przymiotnikiem (w mowie potocznej i w wyrażeniach skostniałych) ⇒ les langues étrangères
- między czasownikiem w formie osobowej (aller, croire, falloir, devoir, pouvoir, vouloir) a bezokolicznikiem (avoir, être, aller) ⇒ Je vais aller en France.
Łączenie międzywyrazowe zabronione
Zapamiętaj sobie dobrze poniższe wyrazy. Nigdy nie powinno się ich łączyć z kolejnym lub poprzedzającym słowem:
- et ⇒ et elle
- vers ⇒ vers elle
- comment ⇒ Comment avez-vous passé vos vacances ? / ale: Comment allez-vous ?
- tzw. nom propre
- liczebniki un*, huit, onze ⇒ cent un, tous les huit jours, leurs onze animaux
Nie łączymy również nigdy wyrazów stojących przed tzw. h aspiré czyli „h” przydechowym, np. les haches.
⇒ * Jeśli „un” występuje w funkcji rodzajnika, może przed nim nastąpić łączenie, np. c’est un garçon.
Jeśli chcesz posłuchać różnych przykładów ilustrujących zjawisko „liaison” polecam poniższe strony:
Już wszystko jasne? Jeśli masz jeszcze jakieś pytania dotyczące tego tematu pisz śmiało w komentarzu. Jeśli chcesz natomiast, abym poruszyła jakieś inne, interesujące Cię zagadnienie, zachęcam do kontaktu przez formularz.
Bibliografia:
- Zarys gramatyki francuskiej, Henryk Łebek, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1967.
- Gramatyka języka francuskiego od A do… B2, Maurice Grevisse, polska adaptacja Alicja Żuchelkowska, Nowela/de boeck, Poznań 2010.
- Wymowa francuska, Antoni Platkow, Wiedza Powszechna, Warszawa, 1977.
- Phonétique progressive du français, niveau débutant, Lucile Charliac, Jean-Thierry Le Bougnec, Bernard Loreil, Annie-Claude Motron, CLE International, Paris, 2003.
- Phonétique progressive du français, niveau avancé, Lucile Charliac, Annie-Claude Motron, CLE International, Paris, 2006.
- Éléments de grammaire française, Alicja Kacprzak, Józef Sypnicki, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2002.
