Liczebniki po francusku

Niejednokrotnie spotkałam się z przekonaniem, że liczebniki po francusku są bardzo skomplikowane i trudno się ich nauczyć. W tym wpisie pokażę Ci, że tak naprawdę wcale nie są one tak trudne jak się wydaje. Będziesz mieć również okazję utrwalenia tego zagadnienia dzięki wykonaniu zaproponowanych przeze mnie ćwiczeń. 

Liczebniki główne

Pierwsze liczebniki główne są najłatwiejsze do zapamiętania, bo są pojedynczymi słowami do zapamiętania. Począwszy od 0 są to odpowiednio: zéro, un, deux, trois, quatre, cinq, six, sept, huit, neuf, dix, onze, douze, treize, quatorze, quinze, seize. Jak widzisz zatrzymałam się na liczbie 16. Kolejne 3 są bowiem złożone z dwóch elementów, które już wymieniłam. Zobacz z jakich:

• 17 → dix-sept
• 18 → dix-huit
• 19 → dix-neuf

Jak widzisz, jest tu za każdym razem dziesiątka oraz druga cyfra oznaczająca jednostki, odpowiednio siedem, osiem i dziewięć.

W przypadku pełnych dziesiątek również możemy liczebniki podzielić na dwie grupy. Pierwsza to te, które są pojedynczymi słowami:

• 20 → vingt
• 30 → trente
• 40 → quarante
• 50 → cinquante
• 60 → soixante

Druga, to liczebniki, które znów tworzymy zestawiając ze sobą odpowiednie słowa spośród tych, które widzisz powyżej. Aby ułatwić Ci zrozumienie zasad, w nawiasie zapisuję odpowiednie działanie matematyczne, które trzeba sobie zapamiętać. Spójrz:

• 70 → soixante-dix (60 + 10)
• 80 → quatre-vingts (4 x 20)
• 90 → quatre-vingt-dix (4 x 20 + 10)

Jako ciekawostkę dodam tu jeszcze, że Belgowie oraz Szwajcarzy ułatwili sobie trochę sprawę, i stworzyli słowa odpowiadające tym liczbom: septante, huitante (tylko w Szwajcarii; kiedyś mówiono też octante, ale już nie jest to używane) oraz nonante. Francuzi natomiast zostali wierni systemowi, przypisywanemu Ludwikowi XIV, którego panowanie trwało ponad 72 lata. Chciał się on trochę „odmłodzić”, więc gdy pytano go o wiek (a miał już 70 lat), podawał liczbę soixante-dix. Tak podają niektóre źródła 😉

Jak widzisz, jeśli liczebniki po francusku są złożone, to pomiędzy ich elementami stawiamy łącznik. Tak zrobimy również gdy zechcemy stworzyć liczebnik składający się z dziesiątek i jednostek, np.:

• 23 → vingt-trois
• 35 → trente-cinq
• 47 → quarante-sept
• 59 → cinquante-neuf
• 62 → soixante-deux
• 74 → soixante-quatorze (60 + 14)
• 86 → quatre-vingt-six (4 x 20 + 6)
• 98 → quatre-vingt-dix-huit (4 x 20 + 10 + 8)

Pewnie widzisz też, że w przypadku liczebników między 70 a 99 sprawa jest nieco skomplikowana. Rzeczywiście te liczby sprawiają najwięcej kłopotów. Trzeba zapamiętać konkretne kombinacje słów co sprowadza się tak naprawdę do odpowiednich działań matematycznych – zapisałam je znów w nawiasach. Na pocieszenie napiszę, że widziałam już naprawdę różne próby tworzenia tych liczebników. Nie przejmuj się, jeśli nie od razu je zapamiętasz. Na pewno im więcej będziesz ćwiczyć, tym szybciej się ich nauczysz.

Wśród powyżej omówionych liczebników poniżej 100 brakuje jeszcze jednej grupy liczb- tych, które w jednostkach mają cyfrę 1. W ich przypadku zamiast łącznika będziemy najczęściej używać spójnika „et” oznaczającego „i”. Napisałam „najczęściej”, bo i tutaj (jak wszędzie w języku francuskim) znajdziesz dwa wyjątki. Spójrz:

• 21 → vingt et un
• 31 → trente et un
• 41 → quarante et un
• 51 → cinquante et un
• 61 → soixante et un
• 71 → soixante et onze (60 + 11)
• 81 → quatre-vingt-un (4 x 20 + 1)
• 91 → quatre-vingt-onze (4 x 20 + 11)

Aby utworzyć kolejne liczebniki po francusku, potrzebne są jeszcze tylko 4 słowa:

• 100 → cent
• 1000 → mille (możemy też zapisać jako „mil”, ale tylko w datach)
• 1 000 000 → million
• 1 000 000 000 → milliard

Główna zasada jest tutaj bardzo podobna jak w języku polskim. Mówiąc „dwieście” mamy na myśli dwie setki, „trzysta” to trzy setki, itd. Tak samo powiemy po francusku:

• 200 → deux cents
• 300 → trois cents
• 500 → cinq cents

Podobnie będzie z tysiącami, milionami i miliardami:

• 2 000 → deux mille
• 6 000 → six mille
• 10 000 → dix mille
• 25 000 → vingt-cinq mille
• 2 000 000 → deux millions
• 123 000 000 → cent vingt-trois millions
• 400 000 000 → quatre cents millions
• 3 000 000 000 → trois milliards

Uzgadnianie

Warto jeszcze podkreślić konieczność uzgadniania niektórych liczebników w liczbie. Chodzi tutaj o dwudziestkę (w liczbie 80), setkę, milion i miliard. Pierwsze dwa z nich będą miały na końcu „s” w przypadku, jeśli w danej liczbie nie będzie nic po tych słowach (a w przypadku setek będą to tzw. pełne setki). Porównaj:

• 80 → quatre-vingts
• 82 → quatre-vingt-deux
• 400 → quatre cents
• 401 → quatre cent un
• 421 → quatre cent vingt et un
• 576 → cinq cent soixante-seize

Pozostałe dwie liczby są tak naprawdę rzeczownikami i zawsze będziemy je uzgadniać w liczbie mnogiej, np.:

• 234 567 789 → deux cent trente-quatre millions cinq cent soixante-sept mille sept cent quatre-vingt-neuf
• 12 234 456 678 → douze milliards deux cent trente-quatre millions quatre cent cinquante-six mille six cent soixante-dix-huit

Wspomnę jeszcze o jedynym liczebniku, który musi zostać uzgodniony w rodzaju. Chodzi o cyfrę 1. Gdy chcemy określić liczbę jakichś przedmiotów, które są rodzaju żeńskiego, a w rzędzie jednostek jest 1, użyjemy formy żeńskiej tego słowa. Spójrz na przykłady:

• (1) une adresse
• (21) vingt et une personnes
• (31) trente et une pages
• (61) soixante et une pommes

Masz jakieś pytania dotyczące liczebników głównych? Pisz śmiało w komentarzu na końcu wpisu lub przez formularz kontaktowy. 

Liczebniki porządkowe

Skoro już jesteśmy przy liczebnikach, nie sposób nie wspomnieć o tych porządkowych. Główne zasady tworzenia są takie same jak w przypadku liczebników głównych. Później trzeba tylko dodać do liczebnika głównego końcówkę „ième” i powstanie liczebnik porządkowy, np.:

• 2 → deux → deuxième
• 3 → trois → troisième
• 6 → six → sixième
• 20 → vingt → vingtième
• 100 → cent → centième

W niektórych przypadkach, przed dodaniem wspomnianej końcówki, trzeba jeszcze usunąć ostatnią samogłoskę, dodać literę „u” lub zmienić ostatnią spółgłoskę. Spójrz na poniższe przykłady a zrozumiesz, o czym piszę:

• 4 → quatre → quatrième
• 5 → cinq → cinquième
• 9 → neuf → neuvième
• 30 → trente → trentième
• 1000 → mille → millième

Jak to we francuskim bywa, nie mogło się jednak obyć bez wyjątków. Jeden z nich to znów cyfra 1. Liczebnik porządkowy jej odpowiadający to premier lub première (tak- tu też będziemy mieli uzgodnienia w liczbie i rodzaju, ale o tym za chwilę).

Dodatkowo figle płata również dwójka. Otóż jeśli chcemy określić drugi element z istniejących dwóch, to użyjemy liczebnika porządkowego second lub seconde. Natomiast w przypadku istnienia trzeciego elementu „do kompletu”, ten drugi określimy za pomocą poznanego wcześniej deuxième. Stąd na przykład druga wojna światowa to dla Francuzów Seconde Guerre mondiale lub Deuxième Guerre mondiale – w zależności od podejścia- optymistycznego lub pesymistycznego 😉

Zastanawiasz się pewnie nad jedną rzeczą. Jak tworzymy liczebniki porządkowe jeśli odpowiadający mu liczebnik główny jest złożony? Otóż wspomnianą końcówkę „ième” dodajemy tylko do ostatniego elementu, np.:

• 21 → vingt et un → vingt et unième (tu z premedytacją pokazałam Ci jeszcze jedną wyjątkową cechę liczebników z jedynką w rzędzie jednostek)
• 25 → vingt-cinq→ vingt-cinquième
• 80 → quatre-vingts → quatre-vingtième (dobrze widzisz, w liczebniku porządkowym nie ma „s”!)
• 96 → quatre-vingt-six → quatre-vingt-sixième
• 200 → deux cents → deux-centième

Uzgadnianie

Jak już wspomniałam, liczebniki porządkowe również będą podlegać uzgodnieniom co do liczby i/lub rodzaju. Oddzielne formy dla rodzaju męskiego i żeńskiego możesz zaobserwować na wspomnianych już wcześniej dwóch przykładach:

• premier / première
• second / seconde

Natomiast jeśli chodzi o liczbę, we wszystkich liczebnikach porządkowych będziemy dodawać „s” na końcu jeśli rzeczownik po nich następujący będzie użyty w liczbie mnogiej, np.:

• les premiers froids
• les dixièmes Jeux Olympiques

---

Ćwiczenia

Na koniec obiecane ćwiczenia utrwalające liczebniki po francusku- pierwsze 3 linki to odnośniki do archiwalnych wpisów z bloga.

• Liczebniki do 39 – dodawanie i odejmowanie
• Liczebniki od 0 do 20 – 6 ćwiczeń w formie gier interaktywnych
• Zapisywanie słownie lub liczbą (setki tysięcy)
• Moje zestawy Quizlet do nauki liczebników: 1 – 10, 11 – 19, 20 – 69, 70 – 100
• Moja tablica Padlet z mnóstwem linków do zbiorów liczebników i ćwiczeń